Efali Mükellefin Nedir ve Nelerdir

Dini bir terim olarak çok kullandığımız ama genel olarak adını bilmediğimiz bir terimdir Efal-i Mükellefin. Kelime anlamı olarak “mükelleflerin fiilleri” anlamına gelmektedir ve içinde; farz, sünnet, vacip gibi terimleri kapsayan genel bir ifadedir. Peki Efali Mükellefin nelerdir, tam olarak hangi davranışlardan oluşur?

Bir mükellefin yapmış olduğu işler, görevler yani Efal-i Mükellefin genel olarak 8 tanedir. Bu ayrım hanefi mezhebine göre yapılmıştır; farz, vacip, sünnet, müstehap, mübah, haram, mekruh ve müfsid. Biz müslümanların günlük hayatta yapmış olduğu fiiller, işler, eylemler bu sekiz maddeden birisine girer ve bunlarada Efali Mükellefin (mükelleflerin fiilleri) adı verilir.

Efali Mükellefin davranışları

Efali Mükellefin davranışlarından ilk 5 tanesinin yapılması son 3 tanesinin de yapılmaması gereklidir. Kısaca bunları açıklayalım.

1- Farz

Allah’ın kesin olarak yapılmasını ve yerine getirilmesini istediği, yapılması delillerle sabit olan emir ve emirlerdir. Farzlar ikiye ayrılır.

Farz-ı Ayn: Mükellef olan her bir insanın yapması gerekli olan farzlardır. Namaz kılmak, oruç tutmak gibi.

Farz-ı Kifaye: Mükelleflerden bir kısmının yapmasıyla diğerlerinden sorumluluğun kalktığı farzdır. Cenaze namazının kılınması gibi.

2- Vacip

Farz kadar kesin olmamakla birlikte kuvvetli bir delil ile yapılması emredilen şeylerdir. Bayram namazı, kurban kesmek gibi.

3- Sünnet

Hz. Peygamber’in (sav) devamlı olarak yaptığı ve bir mazeret olmaksızın terketmediği şeydir. Sünnet ikiye ayrılır.

Müekked Sünnet: Peygamber efendimizin (sav) bunları devamlı yaptığı, nadiren terk etmiş olduğu farz ve vacib olmayan amelleridir. Örneğin; sabah, öğlen ve akşam namazların sünnetleri.

Gayr-i Müekked Sünnet: Peygamber efendimizin (sav) çok defa eda edip, bazan terkettikleri sünnet. Örneğin; namaz kılarken uzun okuma, ikindi ve yatsı namazlarının ilk sünnetleri.

4- Müstehap

Peygamber Efendimiz’in (sav) ömründe bir iki kere dahi olsa yaptıkları, sevdikleri ve beğendikleri hususlardır. Örneğin; güzel giyinmek, güzel koku sürünmek, duaları abdestli okumak, kabirleri ziyaret etmek müstehabdır.

5- Mübah

Yapılması veya yapılmaması dini yönden hiçbir sakıncası bulunmayan, mükellefin yapıp yapmamakta tamamen serbest olduğu eylemlerdir. Örneğin, Yemek yemek mübahtır, yapılması ne sevaptır ne günahtır. Ama haram yemeklerden (domuz eti) yemek mübah değil haramdır.

6- Haram

Allah’ın, Kur’an-ı Kerimde, “yapmayınız” diye açıkça yasak ettiği şeylerdir. Haram olan şeylerin yapılması kesinlikle yasaklanmıştır. Örneğin; içki içmek, zina yapmak, kumar oynamak, hırsızlık yapmak.

7- Mekruh

Haram kadar kesin olmayan, islamda yapılmaması istenen, hoş görülmeyen, beğenilmeyen şeylerdir. Yani harama yakın olan demektir.

Tahrimen mekruh: Harama yakın olan mekruhtur. Bunları kasıtla işleyen günahkar olur. Örneğin; namazda vacipleri özürsüz terk etmek, imamdan önce rükuya veya secdeye gitmek yahut önce kalkmak.

Tenzihen mekruh: Mubah, yani helal olan işlerine yakın olan, yapılmaması yapılmasından daha iyi olan işlerdir. Kısaca mekruhun harama yakın olanına “tahrimen mekruh” denir. Helale yakın olanına ise “tenzihen mekruh” denir.

8- Müfsid

Dinimizde meşru olan bir işi veya başlanmış olan bir ibadeti bozan şeylere denir. Örneğin; namazı, nikahı, zekatı, orucu bozmak gibi.